کتاب خواندن برای کودکان، مزایا

اصطلاح کتاب‌درمانی«Biblio therapy» از دو کلمه Biblious یعنی کتاب و therapy یعنی درمان گرفته شده است که برای بسیاری از اختلالات روانی و جسمی کودک، دوران بلوغ و حتی بزرگسالان کاربرد دارد. درباره تاریخچه کتاب‌درمانی می‌توان به جمله مشهوری از هرینگ اشاره کرد که گفته است سابقه کتاب‌درمانی به اندازه سابقه کتاب یا حتی به قدمت کتاب‌ خواندن است.

برخی پیشینه کتاب‌درمانی را به دوران باستان می‌رسانند. در آن زمان کتابخانه را درمانگاه روح می‌‌گفتند. در قرون اخیر کتاب‌درمانی به شکل گسترده‌ای در اروپا و آمریکا به کار گرفته شده است و امروزه با شیوه‌ای نو و مشخص نقشی مفید در زندگی انسان دارد.

انتخاب کتاب برای کودکان کم سن  

کودکان کم‌سن و شیرخواران ممکن است معنای تصاویر کتاب را ندانند، اما می‌توانند به تصاویر و رنگ‌های روشن، زرد و قرمزرنگ یا لالایی خواندن، توجه کرده و آرام شوند. آنها در 4-6 ‌ماهگی علاقه بیشتری به کتاب پیدا می‌کنند و آن را در دست خود می‌گیرند. در 6-12 ماهگی به تصاویر خیره شده و تمایل بیشتری دارند داستان تمام شود.

در 12 ماهگی کتاب را ورق می‌زنند و صدای شما را تقلید می‌کنند. هرچه بیشتر کتاب و قصه برایشان بخوانید، با کلمات بیشتری آشنا و کلمات شنیداری در ذهن‌شان گسترده‌تر می‌شود. هرچه والدین بیشتر قصه و کتاب بخوانند، در دوسالگی کودک بهتر کلمات را بیان می‌کند و با احساسات و صداهای پرمعنا آشنا می‌شود و می‌فهمد هر صدا چه حسی دارد.

از این طریق رشد عاطفی و اجتماعی او پرورش پیدا می‌کند. کتاب‌خواندن برای کودک یعنی دعوت‌کردن او به نگریستن، توجه و لمس‌کردن که مهارت فکری و گویایی او را پرورش و بهبود می‌بخشد.

روش کتاب‌درمانی

کودکان هنگام استفاده از کتاب سه روش را تجربه می‌کنند: ابتدا کودک با داستان و متن کتاب درگیر می‌شود و خود را به جای شخصیت و قهرمان داستان می‌گذارد و همانندسازی می‌کند. کودکان دیگر نیز ممکن است تصورات او را داشته باشند. در مرحله بعد احساسات و هیجانات روانی کودک درگیر می‌شود که بهتر است اجازه دهید مشکلات خود را شناسایی کرده و از آنها هراسی نداشته باشد. او سرانجام توانایی حل مناسب مسأله را پیدا می‌کند و نتیجه‌ رضایت‌بخش آن رسیدن به احساس آرامش و امنیت است.

به نظر می‌رسد کودک بعد از مطالعه هر کتاب مدت‌ها تحت تأثیر قهرمان، محتوا و فضای آن قرار دارد. کتاب‌های خوب و مناسب روی جسم و روح کودک تأثیرات زیادی می‌گذارند. کودک آزرده با سرکوب احساسات و هیجانات خود و انکار آنها سبب آزار خود و مشکل برای دیگران می‌شود؛ اما با کتاب‌خواندن این فرصت برای او فراهم می‌گردد تا هیجان‌های خود را تخلیه کند.

اضطراب کودک و همذات‌پنداری با شخصیت اصلی داستان به‌تدریج کاهش پیدا می‌کند و سرانجام کودک به احساس امنیت و آرامش دست می‌یابد. این روش درمانی، تخیل کودک را فعال و در عین حال به او کمک می‌کند راه‌های جدید چیره شدن بر مشکلات را تجربه کند و راه مناسب را انتخاب نماید.

کتاب ‌خواندن با صدای بلند

کتاب ‌خواندن با صدای بلند و پراحساس بهترین روابط عاطفی بین والدین و کودک را برقرار می‌کند. هنگام کتاب‌خواندن، کودک خود را در آغوش بگیرید تا احساس گرمای بیشتری کند. همچنین مانند یک هنرپیشه تن صدا را تغییر داده و چهره را بر حسب شخصیت کتاب عوض کنید. گاهی کمی توقف کرده و از کودک روی متن کتاب سوال بپرسید. ترانه‌های مهدکودک را به صورت موزون و با آواز برایش بخوانید. صداهای شاد از حیوانات درآورید تا با این‌کار تفریح بیشتری کند. به این ترتیب او نیز کم‌کم با شما در خواندن همکاری می‌کند. کلمات ساده را تکرار کنید تا کودک تشویق به تکرار کلمات و عبارات شود.

رشد صحیح ذهنی کودکان به اندازه خوراک و پوشاک آنها اهمیت دارد. وقتی انسان پا به دنیا می‌گذارد، از طریق حواس خود با دنیای پیرامونش ارتباط برقرار می‌کند. با احساس شنوایی، بینایی و بویایی حس کنجکاوی تحریک ‌شده، سؤال کردن آغاز می‌شود و براساس جواب‌هایی که از بزرگ‌ترها دریافت می‌کند، زندگی و شخصیت خود را شکل می‌دهد. نگاه او به لب‌های ما دوخته شده تا دنیا را از آن میان بشناسد. کتاب خواندن با صدای بلند و بااحساس برای آنها بهترین و سالم‌ترین راه شناسایی دنیاست.

انتخاب کتاب ساده و تصویر روشن

کتاب‌هایی که برای کودکان انتخاب می‌شود، به‌خصوص در ماه‌های اولیه، باید ساده با تصاویر روشن، واضح و رنگ‌های شاد باشد. شیرخواران فقط دوست دارند آنها را در آغوش بگیرید و صدای شما را بشنوند. انتخاب کتاب مناسب می‌تواند به موفقیت فرایند کتاب‌درمانی کمک کند. کتاب باید متناسب با سن و مشکلات کودک و مورد علاقه او باشد. همچنین مشکلات کودک را درست بازتاب دهد و هیجان‌های او را به شکل مناسب تخلیه کند. کتاب باید واقع‌گرایانه بوده و خلاقیت کودک را برانگیزد و از کیفیت ادبی برخوردار باشد.

کتاب‌درمانی را می‌توان به شکل انفرادی یا گروهی برنامه‌ریزی کرد و درمانگر با شناخت مشکلات کودک و انتخاب کتاب مناسب می‌تواند به موفقیت کتاب‌درمانی کمک کند.برای اینکه کودک به درمان پاسخ دهد، کتاب باید در فضا و زمان مناسب خوانده شود. تشویق کودکان برای گفتگو، نقاشی، نوشتن و اجرای نمایش‌ها پس از نشست کتابخوانی لازم  است. بهتر است در مکان‌‌های مختلف خانه کتاب وجود داشته باشد تا آنها را برای خواندن انتخاب کنند. در ضمن، کودکان در هر سنی به آلبوم عکس‌‌‌های خانوادگی علاقه‌مند هستند و کسانی را که می‌شناسند، دوست دارند تماشا کنند.